Jeśli w ciągu nocy świadomie sięgasz po jedzenie lub dopiero nad ranem przypominasz sobie, że jadłeś / jadłaś w nocy, być może jest to tzw. zespół jedzenia nocnego. Schorzenie to negatywnie wpływa na rytm okołodobowy – u pacjentów stwierdza się zaburzenia snu, a także nieprawidłową aktywność w ciągu dnia, ponieważ przyjmują oni posiłki w ciągu nocy. Dowiedz się więcej o nocnym objadaniu!
Czym jest zespół jedzenia nocnego?
Szacunkowo zespół czy też syndrom jedzenia nocnego (Night Eating Disorder, Night Eating Syndrome, NES) dotyczy ok. 1,5% populacji ogólnej obu płci. Schorzenie to jest jednocześnie zaburzeniem odżywiania i snu, kategoryzowanym jako parasomnia, czyli niepożądane zachowania w czasie snu.
W kontekście snu schorzenie to częściej dotyczy jego faz NREM, czyli czterech etapów obejmujących sen płytki i głęboki. NES w klasyfikacji zaburzeń snu umiejscowiono tuż obok lęków nocnych, somnambulizmu (lunatykowania) i wybudzania z dezorientacją. Osoby cierpiące na tę przypadłość doznają epizodów głodu późnym wieczorem i / lub wybudzają się ze snu i sięgają po jedzenie w nocy.
Jak rozpoznać objawy nocnego objadania? Diagnostyczne kryteria NES
Prawidłowo większość pokarmów powinna być spożywana w ciągu dnia, a ostatni posiłek należy przyjąć na ok. 2 godziny przed snem. Natomiast u osób chorych dochodzi do zaburzenia rytmu okołodobowego i przynajmniej 1/4 ogólnego dobowego pokarmu przyjmowana jest po ostatnim posiłku. Ponadto minimum dwa razy w nocy dochodzi do epizodów nocnego jedzenia.
Najczęściej osoby z zespołem nocnego jedzenia zachowują świadomość i pamiętają, że jadły w nocy. Wśród innych objawów, na podstawie których stwierdza się to schorzenie, wymienia się:
- poranny brak apetytu, co skutkuje rezygnowaniem z porannego posiłku przynajmniej cztery razy w tygodniu;
- wzmożony apetyt w godzinach wieczornych;
- bezsennośćwystępującą przynajmniej trzy razy w tygodniu – wynika ona z trudności w zasypianiu bez najedzenia się, a także częstego budzenia się w nocy;
- przekonanie, że bez posiłku lub przekąski nie uda się zasnąć, co wywołuje nieodpartą chęć sięgnięcia najczęściej po kanapki i słodycze;
- zaburzenia nastroju, zwłaszcza wieczorem.
Jakie mogą być przyczyny nocnego spożywania pokarmów?
Schorzenie najrzadziej występuje u osób z prawidłową masą ciała. Rozpowszechnienie NES jest wyższe u osób otyłych oraz odchudzających się, które długotrwale stosują diety. Ponadto częściej diagnozuje się je u pacjentów chorujących na bulimię, anoreksję, depresję, stany lękowe, bezsenność lub inne zaburzenia snu, takie jak np. zespół niespokojnych nóg czy obturacyjny bezdech senny.
Objawy impulsywnego objadania się w nocy często nasilają się w następstwie stresu, pod wpływem którego wydzielany jest kortyzol. Hormon ten wzmaga łaknienie. Natomiast gdy osoba chora zjada posiłek, zwłaszcza coś słodkiego, wydzielana jest dopamina kojąca emocje i redukująca stres. Powodem bywają również zaburzenia wydzielania innych hormonów, np. leptyny i melatoniny, które biorą udział w regulacji uczucia głodu i sytości. Niekiedy wystąpienie NES ma również związek ze zmianami w życiu, np. rzuceniem palenia, przez które można odczuwać większy apetyt.
Możliwe skutki problemów żywieniowych – otyłość, zaburzenia snu i inne
Na podstawie badań polisomnograficznych, które pozwalają ocenić przebieg snu, u większości osób chorujących na zespół jedzenia nocnego stwierdza się obniżenie jakości snu. W wyniku zaburzenia odżywiania związanego ze snem często dochodzi także do przyjmowania nadmiernej ilości kalorii w ciągu dnia i nocy łącznie. Zarówno zaburzenia snu, jak i złe nawyki żywieniowe mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia:
- nadwagi i otyłości;
- cukrzycy typu 2;
- chorób układu sercowo-naczyniowego;
- osłabienia odporności;
- zaburzenia nastroju;
- utrwalenia niezdrowych nawyków żywieniowych.
Na czym polega leczenie zespołu nocnego jedzenia?
Osoby z tym zaburzeniem powinny szukać pomocy u specjalisty zajmującego się leczeniem zaburzeń snu. Może on zlecić badania oceniające jakość odpoczynku. Po otrzymaniu diagnozy konieczna może okazać się farmakoterapia – stosowanie środków nasennych i uspokajających, niekiedy również leków przeciwdepresyjnych, w połączeniu z różnymi technikami relaksacyjnymi i indywidualnie dobraną formą terapii poznawczo-behawioralnej. Ponadto, w zależności od indywidualnego przypadku, wskazane są regularne konsultacje z psychologiem lub psychiatrą.
Poza psychoterapią niezwykle istotna u osób z NES jest prawidłowa edukacja żywieniowa, dlatego pomocy warto szukać również u dietetyka. Do leczenia zespołu jedzenia nocnego wykorzystywana bywa również fototerapia, która ma na celu m.in. ustabilizowanie stężenia melatoniny regulującej rytm snu i czuwania.
Rola diety w leczeniu – co zrobić, aby nie podjadać w nocy?
Jak już wspomniano, NES jest zaburzeniem, które warto leczyć pod okiem specjalisty. W ramach terapii zespołu nocnego jedzenia zwykle zaleca się wprowadzanie stopniowych zmian dotyczących nawyków żywieniowych.
Często pacjenci proszeni są o prowadzenie dzienniczka, w którym zapisują rodzaj, ilość oraz porę przyjmowanych posiłków. Z czasem zaleca się zwiększenie ilości pokarmów spożywanych na śniadanie i zmniejsza te jedzone w godzinach wieczornych. Ponadto niezbędne jest wprowadzenie regularnych pór jedzenia. Ważne, aby posiłki były właściwie zbilansowane, dlatego o ustalenie jadłospisu warto poprosić specjalistę.
FAQ
Jak rozpoznać zespół nocnego jedzenia?
Osoby z zespołem jedzenia nocnego mogą zaobserwować u siebie zmniejszony apetyt rano, problemy z zaśnięciem, trudności w utrzymaniu snu oraz poczucie utraty kontroli nad nocnym jedzeniem (silna chęć sięgania po żywność). O zaburzeniu mówi się wówczas, gdy objawy utrzymują się co najmniej kilka tygodni.
Co jest powodem jedzenia w nocy?
Przyczyną nocnego jedzenia często jest zaburzenie psychiczne, np. przewlekły stres, lęki, depresja. Powodem bywają też zaburzenia hormonów regulujących apetyt, takich jak np. leptyna i melatonina. Problem częściej dotyczy osób z otyłością, praktykujących restrykcyjne diety odchudzające.
Jakie są długoterminowe skutki zespołu nocnego jedzenia?
Osoby z NES częściej mają problemy ze snem, zauważają obniżenie nastroju i pogorszenie samooceny. W przypadku jedzenia nocnego wzrasta też ryzyko nadwagi i otyłości, a także cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego i chorób serca.
Źródła:
- Jakuszkowiak K., Cubała W.J.: Zespół jedzenia nocnego – rozpowszechnienie, diagnoza i leczenie. Psychiatria 2004;1(2):107–111. https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/29238
- https://ncez.pzh.gov.pl/zdrowe-odchudzanie/zespol-nocnego-jedzenia/
- https://dietetycy.org.pl/zespol-nocnego-jedzenia-nes-objawy-przyczyny-i-leczenie/
- https://podyplomie.pl/psychiatria/18633,kryteria-diagnostyczne-zespolu-jedzenia-nocnego
- https://www.mp.pl/psychiatria/zaburzenia/zaburzenia-odzywiania-sie/81090,zespol-jedzenia-nocnego-krytyczny-przeglad-pismiennictwa
