Marzenia senne fascynują i zastanawiają ludzi od zarania dziejów. Od dawna dla wielu osób oznaczają zapowiedź różnych wydarzeń, bywają przestrogą i mają formę symboliczną, o czym świadczą m.in. zapisy w sennikach. Zarówno nauka, psychologia, jak i wiele innych dziedzin zajmuje się szeroko pojętą interpretacją snów, badaniem ich fizjologii oraz istotą. Choć nauka jest obecnie dziedziną bardzo zaawansowaną, wciąż istnieją różne teorie na temat snów. Wiele osób twierdzi, że miewa sny prorocze, na podstawie których stara się interpretować bieżące wydarzenia i uzyskać wpływ na życie. Jak powstają sny, jakie znaczenie mają dla naszego organizmu i co warto wiedzieć na temat swoich snów?
Czym są sny?
Sny są wytworem wyobraźni człowieka, które pojawiają się w trakcie spania. Głównie występują w fazie REM snu, kiedy są wyjątkowo barwne, intensywne i towarzyszy im duża aktywność mózgu. Ponadto na tym etapie charakterystyczna jest też intensywna ruchomość gałek ocznych. Sny mogą również występować w fazie snu głębokiego. Najczęściej są to koszmary odzwierciedlające wewnętrzne strachy i lęki. Wiele osób po przespanej nocy nie pamięta, co im się śniło. Inni natomiast są na tyle świadomi, że potrafią opisać sny z najdrobniejszymi szczegółami.
Sny są doskonałym sposobem psychologicznym na poznanie siebie. Najczęściej odzwierciedlają wydarzenia z życia i emocje z nimi związane, a także wewnętrzne obawy i najistotniejsze sytuacje, których doświadcza dana osoba. Często okazuje się, że w snach pojawiają się sytuacje i ludzie, których istotę i wagę ukazuje nam dopiero podświadomość. Sny ujawniają też często obrazy zupełnie niezrozumiałe, dlatego jest to sfera będąca obiektem ciągłego zainteresowania naukowców, psychiatrów i psychologów.
Sny i znaczenie marzeń sennych różnią się w zależności od wieku czy stanu zdrowia danej osoby. U dzieci częściej występują koszmary senne, ale też sny abstrakcyjne. Chociaż często wydaje nam się, że sen trwał całą noc, w istocie ten czas wynosił jedynie kilka minut. Miewamy też w ciągu nocy wiele marzeń sennych, ale nie jesteśmy w stanie zapamiętać wszystkich.
Niekiedy zdarza się również świadomy sen, w którym nasze zmysły są wyjątkowo wyostrzone. Mamy wówczas wrażenie snu na jawie i odczuwamy możliwość wpływu na rozwój sytuacji. Innym razem śnimy o dzwoniącym telefonie, którego dźwiękiem jest alarm budzika w świecie realnym. Ta sytuacja jest związana z docieraniem do naszego mózgu bodźców z zewnątrz i stopniowym wybudzaniem się organizmu.
Skąd się biorą sny – naukowe podejście do śnienia
Przez wiele wieków nie przywiązywano do snów zbyt wielkiej wagi naukowej. Sytuację zmienił Zygmunt Freud, który wypracował podstawy naukowego rozumienia śnienia i zaczął stosować psychoanalizę. Od tego momentu wzrosło też zainteresowanie kwestią snów i ich wpływu na organizm człowieka. Usystematyzowaną, choć trudną teorię naukową stworzył następnie Carl Gustav Jung. Jego badania kontynuował Erich Fromm, który nieco uprościł przekazy swojego poprzednika.
Obecnie nadal prowadzone są zaawansowane prace nad śnieniem z wykorzystaniem nowoczesnych urządzeń. Znamy już cykl snu i jego poszczególne fazy oraz wiemy, jakie procesy zachodzą podczas poszczególnych etapów spania. Wiadomo też, że najintensywniejszy jest sen REM z szybkimi ruchami gałek ocznych, a koszmar lękowy pojawia się najczęściej w fazie snu głębokiego. Znana jest również ogromna rola, jaką odgrywa zdrowy sen w naszym organizmie i jakie mamy zapotrzebowanie na sen. Bezsenność i inne zaburzenia snu wpływają negatywnie na naszą koncentrację i pamięć, a kiedy są chroniczne, powodują również problemy z układem odpornościowym oraz innymi narządami w naszym organizmie.
Ile trwają sny?
Faza REM u osoby dorosłej trwa średnio 15 minut i zazwyczaj tyle też trwa sen, choć często wydaje nam się, że określona wyśniona historia była na tyle długa, że zajęła sporą część nocy. Cykl snu ulega jednak powtarzaniu, w związku z czym w ciągu nocy może występować nawet 5, 6 snów i więcej. Chociaż zazwyczaj nie pamiętamy, o czym śnimy, niektóre osoby potrafią nad ranem przypomnieć sobie nawet kilka snów, zarówno koszmarów, jak i dobrych marzeń sennych z fazy REM.
W przypadku dzieci i niemowląt dany sen może trwać kilkadziesiąt minut i więcej. Faza REM może trwać u nich nawet połowę nocy.
Znaczenie snów – czy sny prorocze istnieją?
Niektóre osoby twierdzą, że niejednokrotnie przyśniła im się przyszłość, czyli sytuacja, która w ciągu kilku kolejnych dni rzeczywiście miała miejsce, choć była nieprawdopodobna. To zjawisko jest dość powszechne i bywa określane jako prorocze sny. Wiele osób faktycznie wierzy w to, że za pomocą snu jest w stanie przepowiadać przyszłość. Jednak projekcja takich wydarzeń została wyjaśniona w sposób naukowy.
Mózg w czasie snu przetwarza informacje i wydarzenia, które mają istotne znaczenie, ale też wszelkie inne dane, które tkwią w naszej nieświadomości. Sny prorocze są projekcją analizy na pewien sposób wylosowanej spośród wszystkich tych informacji i możliwych scenariuszy przyszłych wydarzeń. Fakt, że dana sytuacja ma miejsce w rzeczywistości w ciągu kilku kolejnych dni po wystąpieniu snu, jest po prostu rodzajem zbiegu okoliczności wynikającym z rachunku prawdopodobieństwa. Choć takie objaśnienie marzeń sennych bywa dość zaskakujące, należy pamiętać, że nasz mózg jest zdolny do ogromnej liczby analiz i aktywności podczas snu, a w tym przypadku dopatrywanie się nadnaturalnego znaczenia marzeń sennych nie będzie konieczne.
Jakość snu a nasze zdrowie
Aby zapewnić sobie właściwy odpoczynek i odpowiednią regenerację organizmu, warto zadbać o higienę snu. To nie tylko dostateczna długość, lecz także komfortowe warunki snu, sprawią, że sen głęboki zagwarantuje intensywną regenerację, a faza REM będzie trwała w cyklu ok. kwadransa.
W przypadku gdy często śnimy koszmary, warto zadbać o lepszą higienę snu. Dobrze jest wywietrzyć sypialnię, zastosować wygodny materac o odpowiedniej twardości, używać pościeli uszytej z naturalnych materiałów i wyciszyć się przed snem. Nie należy też korzystać z urządzeń elektronicznych emitujących sztuczne światło co najmniej godzinę przed snem.
Jeżeli te metody nie pomogą i nawracające koszmary nie ustąpią, warto udać się do lekarza. Dobry psychoterapeuta pomoże rozwiązać problemy i zwiększyć samoświadomość pacjenta odnośnie do snów, jak i własnych emocji. Często ich zrozumienie i uwolnienie pomaga też pozbyć się koszmarów sennych, przywrócić spokojne śnienie, a tym samym prawidłową regenerację oraz odpoczynek w trakcie nocy.
Nawracające koszmary i zaburzenia snu mogą prowadzić do problemów takich, jak: nerwica, depresja, bezsenność i permanentny lęk przed zaśnięciem. W skrajnych przypadkach koszmary i strach przed ich pojawieniem się w nocy mogą skutkować wystąpieniem paranoi. Problemów ze snami nie należy więc lekceważyć i w razie potrzeby skonsultować swój przypadek ze specjalistą.
Źródła:
- Prus Paulina. Wspomnienia, sny, myśli. (Nie)świadoma biografia CG Junga. (2013).
- Tafil-Klawe M., Klawe J.J. Fizjologia rytmu snu i czuwania. „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 53.3 (1999): 497–503.
- Łada Dominika, Gulcz Magdalena. Podejście poznawczo-behawioralne w leczeniu koszmarów sennych. http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=128 (dostęp 11.07.2023).
Wziątek Katarzyna. Sny jako narzędzie rozwojowe stosowane w metodzie „Dream Coaching”. „Rynek-Społeczeństwo-Kultura” 4 (20) „Doskonalenie człowieka” (2016): 47–51.
