Sen jest naturalnym, ale wbrew pozorom również bardzo skomplikowanym procesem. O jego przebiegu decyduje wiele czynników zewnętrznych, w tym Księżyc. Zgodnie z ludowymi przekonaniami satelita ten ma ogromny wpływ m.in. na nasz sen i psychikę. Jak w rzeczywistości wygląda kwestia fazy Księżyca a snu? Czy faktycznie te dwa z pozoru zupełnie różne zagadnienia mają związek? Dowiedz się więcej na ten temat!
Czym właściwie są fazy Księżyca?
Księżyc jest jedynym naturalnym satelitą Ziemi, piątym co do wielkości w naszym Układzie Słonecznym. Jego pełny eliptyczny obrót na orbicie wokół naszej planety trwa przeszło 27 dni. W tym czasie, w zależności od danego terminu, jest on mniej lub bardziej widoczny. To właśnie od tego, jak kształtuje się układ Ziemia–Księżyc–Słońce, wyróżnia się cztery fazy Księżyca, takie jak:
- nów – obszar Księżyca skierowany ku Ziemi nie jest oświetlony przez promienie Słońca i w efekcie nie jest dla nas widoczny, a noc jest ciemna;
- kwadra pierwsza – w tym przypadku Ziemia, Księżyc i Słońce są ułożone w kąt prosty, dlatego widzimy tylko wschodnią część satelity;
- pełnia – Księżyc względem Słońca znajduje się po przeciwnej stronie niż Ziemia i staje się widoczny w całości;
- kwadra ostatnia – Księżyc zbliża się do nowiu i ponownie widoczna jest jego jedna część, tym razem zachodnia.
Fazy te zmieniają się cyklicznie w ciągu jednego pełnego obrotu Księżyca po orbicie Ziemi. Czas ten nazywany jest okresem synodycznym i wynosi średnio 27,3 dni.
Wpływ Księżyca na sen jest ludowym mitem czy może faktem?
Od wieków mówiono, że Księżyc wpływa na jakość snu. Do dziś wiele osób subiektywnie stwierdza, że w okresie pełni Księżyca ma problemy ze snem, natomiast w nowiu śpi lepiej. A jak jest w rzeczywistości? Czy własne odczucia względem ilości i jakości snu mają potwierdzenie? Otóż przeprowadzono kilka badań, które potwierdziły oddziaływanie Księżyca na organizm człowieka. Jedno z nich odbywało się z udziałem osób, które nie były świadome, że ocenie poddawana jest jakość odpoczynku w zależności od faz Księżyca. Zaobserwowano następujące zmiany:
- Aktywność fal mózgowych pojawiających się w fazie głębokiego snu NREM spadła o ok. 30% w czasie pełni Księżyca. Wskazuje to na gorszą jakość snu.
- Podczas pełni czas zasypiania trwał średnio 5 minut dłużej, czyli osobom badanym nieco trudniej było zasnąć.
- Ogólny czas trwania snu trwał średnio o 20 minut krócej.
- Obniżenie stężenia endogennej melatoniny.
Fazy Księżyca a sen – najbardziej racjonalny związek
W poszczególnych fazach Księżyc ma inne położenie względem Ziemi, ale też Słońca. Tym samym w innym stopniu odbija promienie słoneczne. Księżyc w pełni najlepiej oświetla planetę. A, jak wiadomo, człowiek czuje się senny po zmroku. Ma to związek z regulacją stężenia melatoniny (hormonu snu) produkowanej pod wpływem oświetlenia. Im więcej melatoniny się wydziela w godzinach nocnych, tym łatwiej zapaść w sen głęboki. O świcie natomiast poziom hormonu spada. Tym samym intensywny blask Księżyca w pełni może wpływać na cykl snu i czuwania. Jednak, co ciekawe, badania prowadzone nad wpływem faz Księżyca na sen potwierdziły, że mogą one oddziaływać na nasz organizm niezależnie od stopnia oświetlenia panującego w pomieszczeniu.
Przypuszcza się jednak, że poza natężeniem światła wpływ Księżyca na sen ma związek także m.in. ze zmianą grawitacji i pola elektromagnetycznego. Jak było wspomniane, satelita ten porusza się po orbicie nie po okręgu, a elipsie. Tym samym jego odległość od Ziemi jest zmienna. Teza o wpływie grawitacji ma więc uzasadnienie. Ponadto wiadomo, że Księżyc oddziałuje na kierunek przepływu ziemskich wód. Natomiast ciało człowieka składa się w większości z cząsteczek wody. Niemniej jednak taki wpływ Księżyca na organizm ludzki nie jest dokładnie poznany i wciąż są to zaledwie przypuszczenia.
Co jeszcze oddziałuje na stężenie melatoniny?
Prawdopodobnie fazy Księżyca mają wpływ na poziom melatoniny. Jednak jej stężenie w największym stopniu regulowane jest przez natężone światło słoneczne w ciągu dnia. Jeśli chcemy, aby jakość naszego snu była lepsza, należy możliwie najbardziej korzystać z promieni słonecznych o poranku i w ciągu dnia. Dzięki temu organizm otrzymuje sygnał, kiedy powinien czuwać, a kiedy przygotowywać się do odpoczynku.
Warto też podkreślić, że wpływ na nasz sen mają również sztuczne źródła światła. Jeśli więc wieczorem korzystasz z urządzeń elektronicznych – telefonu, laptopa czy telewizora – możesz mieć problemy ze snem. Stężenie hormonu snu oraz cykl dnia i nocy może zostać zaburzony także pod wpływem stresu, niewłaściwej diety czy pracy w systemie zmianowym.
Jak zmniejszyć negatywny wpływ pełni na sen?
Przeprowadzone, chociaż na niewystarczającej liczbie osób, badania, a także subiektywna ocena jakości snu w różnych dniach miesiąca zdają się potwierdzać, że fazy Księżyca wpływają na jakość snu i nasze samopoczucie w ciągu dnia. Na fazy księżycowe oczywiście nie mamy wpływu, ale dbając o przestrzeganie podstawowych zasad higieny snu możemy w dużym stopniu podnieść komfort odpoczynku. Pamiętaj przede wszystkim, aby:
- kłaść się i wstawać zawsze o tej samej porze;
- zasuwać rolety lub zasłony zaciemniające, a jeśli to nie pomaga, można stosować opaskę na oczy;
- nie jeść kolacji później niż 2–3 godziny przed snem;
- unikać picia kawy i herbaty wieczorem;
- nie korzystać z urządzeń elektronicznych w sypialni;
- znaleźć wieczorem czas na chwilę relaksu;
- dbać o wygodny materac i pościel.
Jak uregulować rytm snu niezależnie do wpływu faz Księżyca?
Jeśli epizody bezsenności nasilają się u Ciebie podczas pełni, istnieje prawdopodobieństwo, że to właśnie blask Księżyca za oknem zaburza Twój sen. Natomiast gdy gorzej śpisz również w innych fazach Księżyca, szukaj powodów bezsenności raczej w innych czynnikach. Na jakość snu może wpływać m.in.:
- zaburzony rytm dnia i nocy, np. u osób pracujących w systemie zmianowym;
- niezdrowa dieta;
- niska aktywność fizyczna lub nadmierne forsowanie ciała w godzinach wieczornych;
- stres i przemęczenie;
- niekorzystne warunki do spania;
- inne zaburzenia snu, np. obturacyjny bezdech senny.
Źródła:
- Karbownik-Lewińska M., Lewiński A.: Znaczenie kliniczne i zastosowanie melatoniny – obecny stan wiedzy. Folia Medica Lodziensia, 2010, 37/1:111–150. https://bibliotekanauki.pl/articles/1032927
- Orzeł-Gryglewska J.: Zaburzenia snu związane z nadmierną ekspozycją na światło. Polish Journal for Sustainable Development, Tom 21 (2), 2017. https://repozytorium.ur.edu.pl/bitstream/handle/item/3308/10+orze%c5%82-gryglewska-zaburzenia+snu.pdf?sequence=1&isAllowed=y
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Faza_Ksi%C4%99%C5%BCyca
- https://www.sleepfoundation.org/how-sleep-works/do-moon-phases-affect-sleep
- https://www.cnet.com/health/sleep/bad-nights-sleep-it-may-be-the-moons-fault/
- https://www.verywellhealth.com/does-a-full-moon-affect-sleep-5225033
- https://www.dreams.co.uk/sleep-matters-club/does-the-moon-affect-sleep
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23891110/
