Sen jest naturalnym, ale wbrew pozorom bardzo skomplikowanym procesem. O jego przebiegu decyduje wiele czynników zewnętrznych, w tym Księżyc i jego fazy. Zgodnie z ludowymi przekonaniami pełnia Księżyca wpływa zarówno na nasz sen, jak i psychikę. Jak w rzeczywistości wygląda relacja faza Księżyca a sen z naukowego punktu widzenia? Czy faktycznie te dwa z pozoru zupełnie różne zagadnienia mają ze sobą związek? Dowiedz się więcej na ten temat, szczególnie jeśli masz problemy z zasypianiem!
Nów, kwadra, pełnia Księżyca… czym właściwie są fazy Księżyca?
Zanim wyjaśnimy powiązanie między fazą Księżyca a snem, warto wyjaśnić, czym tak naprawdę są fazy Księżyca. Księżyc jest jedynym naturalnym satelitą Ziemi, piątym co do wielkości w Układzie Słonecznym. Jego pełny eliptyczny obrót na orbicie wokół naszej planety trwa przeszło 27 dni. W tym czasie, w zależności od danego terminu, jest on mniej lub bardziej widoczny. To właśnie na podstawie tego, jak kształtuje się układ Ziemia–Księżyc–Słońce, wyróżnia się cztery fazy Księżyca, takie jak:
- nów – obszar Księżyca skierowany ku Ziemi nie jest oświetlony przez promienie Słońca i w efekcie nie jest dla nas widoczny, a noc jest całkowicie ciemna;
- kwadra pierwsza – w tym przypadku Ziemia, Księżyc i Słońce są ułożone w kąt prosty, dlatego widzimy tylko wschodnią część satelity;
- pełnia – Księżyc względem Słońca znajduje się po przeciwnej stronie niż Ziemia i staje się widoczny w całości;
- kwadra ostatnia – Księżyc zbliża się do nowiu i ponownie widoczna jest jego jedna część, tym razem zachodnia.
Fazy te zmieniają się cyklicznie w ciągu jednego pełnego obrotu Księżyca po orbicie Ziemi. Czas ten nazywany jest okresem synodycznym i wynosi średnio 27,3 dnia.
Wpływ faz Księżyca na sen jest ludowym mitem czy faktem?
Od wieków mówiono, że Księżyc wpływa na jakość snu. Do dziś wiele osób subiektywnie stwierdza, że w okresie pełni Księżyca ma problemy ze snem, natomiast w nowiu śpi lepiej. A jak jest w rzeczywistości? Czy własne odczucia względem ilości i jakości snu mają naukowe potwierdzenie? Otóż przeprowadzono kilka badań, które potwierdziły oddziaływanie Księżyca na organizm człowieka. Jedno z nich, przeprowadzone przez naukowców z uniwersytetu w Bazylei, odbywało się z udziałem osób, które nie były świadome, że ocenie poddawana jest jakość odpoczynku w zależności od faz Księżyca. Zaobserwowano następujące zmiany:
- Aktywność fal mózgowych pojawiających się w fazie głębokiego snu NREM spadła o ok. 30% w czasie pełni Księżyca. Wskazuje to na gorszą jakość snu.
- Podczas pełni czas zasypiania trwał średnio 5 minut dłużej, czyli osobom badanym nieco trudniej było zasnąć.
- Ogólny czas trwania snu trwał średnio o 20 minut krócej.
- Obniżenie stężenia endogennej melatoniny.
Wobec powyższych badań trudno kwestionować możliwość oddziaływania faz Księżyca na jakość naszego snu.
Fazy Księżyca a sen – najbardziej racjonalny związek
W poszczególnych fazach Księżyc ma inne położenie względem nie tylko Ziemi, ale też Słońca, przez co w różnym stopniu odbija promienie słoneczne. Księżyc w pełni najlepiej oświetla planetę – czy to zjawisko może mieć wpływ na zdrowie i samopoczucie ludzi? Tak, jak najbardziej. Człowiek czuje się senny po zmroku ze względu na regulację stężenia melatoniny (hormonu snu) produkowanej pod wpływem oświetlenia. Im więcej melatoniny się wydziela w godzinach nocnych, tym łatwiej zapaść w sen głęboki. O świcie natomiast poziom hormonu spada. Tym samym intensywny blask Księżyca w pełni może wpływać na cykl snu i czuwania. Jednak, co ciekawe, badania prowadzone nad wpływem faz Księżyca na sen potwierdziły, że mogą one oddziaływać na nasz organizm niezależnie od stopnia oświetlenia panującego w pomieszczeniu.
Przypuszcza się jednak, że poza natężeniem światła wpływ Księżyca na sen ma związek także m.in. z powodu zmian grawitacji i pola elektromagnetycznego. Jak było wspomniane, satelita ten porusza się po orbicie nie po okręgu, a po elipsie. Tym samym jego odległość od Ziemi jest zmienna. Teza o wpływie grawitacji ma więc tutaj pełne uzasadnienie. Ponadto warto też pamiętać, że Księżyc oddziałuje na kierunek przepływu wód ziemskich. Natomiast ciało człowieka składa się w większości z cząsteczek wody. Można przypuszczać zatem, że ta relacja także jest w jakiś sposób znacząca, niemniej jednak taki wpływ Księżyca na organizm ludzki nie jest dokładnie poznany i nie mamy na to jasnych dowodów naukowych.
Nie możesz spać? Co jeszcze oddziałuje na stężenie melatoniny?
Prawdopodobnie fazy Księżyca mają wpływ na poziom wydzielania melatoniny (hormon ten reguluje nasz biologiczny rytm dobowy). Jednak jej stężenie w największym stopniu regulowane jest przez natężone światło słoneczne w ciągu dnia. Jeśli chcemy, aby jakość snu była lepsza, należy możliwie najwięcej korzystać z promieni słonecznych o poranku i w ciągu dnia. Dzięki temu organizm otrzymuje sygnał, kiedy powinien czuwać, a kiedy przygotowywać się do odpoczynku. Skoro wyjaśniliśmy już związek między fazami Księżyca a snem, warto omówić także pozostałe czynniki mogące powodować zaburzenia snu.
Wpływ na nasz sen mają m.in. sztuczne źródła światła. Jeśli więc wieczorem korzystasz z telefonu, laptopa czy telewizora – możesz mieć problemy z zaśnięciem, ponieważ niebieskie światło pobudza mózg. Co jeszcze wpływa na jakość naszego snu i produkcję melatoniny? Stężenie hormonu snu oraz cykl dnia i nocy może zostać zaburzony także pod wpływem stresu, niewłaściwej diety czy pracy w systemie zmianowym.
Nie tylko fazy Księżyca – co jeszcze ma wpływ na sen? Skutki niskiej jakości snu
Pełnia Księżyca może obniżać jakość snu, ale wpływać na sen mogą też czynniki zupełnie niezależnie od faz Księżyca, jak np.:
- przewlekły stres,
- silne napięcie emocjonalne,
- przejadanie się na noc,
- picie kawy / mocnej herbaty przed snem,
- intensywny wysiłek fizyczny,
- spożywanie alkoholu,
- palenie papierosów (nikotyna pobudza).
Jeśli nasz nocny wypoczynek jest zaburzony, np. przez światło Księżyca lub niebieskie światło emitowane przez ekrany urządzeń elektronicznych, zwykle w ciągu dnia jesteśmy senni, apatyczni, mamy problemy z koncentracją i pamięcią. Obniżony komfort snu sprawia, że gorzej funkcjonujemy w ciągu dnia, jesteśmy bardziej drażliwi i możemy popełniać więcej błędów w pracy czy podczas kierowania samochodem. Jeśli sen jest krótszy, niż powinien, płytki i przerywany, to nasz organizm nie jest w pełni zregenerowany i zrelaksowany. Przy braku wystarczającego odpoczynku nocnego spada też nasza kondycja fizyczna i rośnie podatność na infekcje. Zdaniem naukowców zajmujących się medycyną snu, optymalny czas snu dla osób dorosłych to od 7 do 9 godzin i taką ilość nocnego odpoczynku powinniśmy zapewniać naszemu organizmowi.
Jak zmniejszyć negatywny wpływ pełni na sen? Jak zasnąć podczas pełni Księżyca?
Przeprowadzone już na niewielkiej grupie osób badania naukowe, a także subiektywna ocena jakości snu w różnych dniach miesiąca deklarowana przez respondentów, zdają się potwierdzać, że fazy Księżyca wpływają na jakość snu i nasze samopoczucie w ciągu dnia. Na fazy księżycowe oczywiście nie mamy wpływu, ale dbając o przestrzeganie zasad higieny snu, możemy w dużym stopniu podnieść komfort odpoczynku. Jak więc poprawić jakość snu i budzić się w pełni wypoczętym? Należy pamiętać przede wszystkim o tym, aby:
- kłaść się i wstawać zawsze o tej samej porze;
- zasuwać rolety lub zasłony zaciemniające, a jeśli to nie pomaga, stosować opaskę na oczy;
- nie jeść kolacji później niż 2–3 godziny przed snem;
- unikać picia kawy i herbaty wieczorem;
- nie korzystać z urządzeń elektronicznych w sypialni;
- znaleźć wieczorem czas na chwilę relaksu;
- zadbać o wygodny materac i świeżą pościel.
Jak uregulować rytm snu niezależnie od wpływu faz Księżyca?
Jeśli epizody bezsenności nasilają się u Ciebie podczas pełni, istnieje prawdopodobieństwo, że to właśnie blask Księżyca za oknem zaburza Twój sen. Natomiast gdy gorzej śpisz również w pozostałe dni miesiąca, szukaj powodów bezsenności raczej w innych czynnikach. Na jakość snu może wpływać m.in.:
- zaburzony rytm dnia i nocy, np. u osób pracujących w systemie zmianowym;
- niezdrowa dieta;
- niska aktywność fizyczna lub nadmierne forsowanie ciała w godzinach wieczornych;
- stres i przemęczenie;
- niekorzystne warunki do spania;
- inne zaburzenia snu, np. obturacyjny bezdech senny.
Podsumowując, Księżyc może oddziaływać na sen, ale długość i jakość snu zależy też od wielu innych aspektów. Dlatego w pierwszej kolejności przyjrzyj się otoczeniu, w jakim zasypiasz i wdróż do codziennej rutyny dnia pozytywne nawyki, które mogą poprawić jakość Twojego snu.
Źródła:
Karbownik-Lewińska M., Lewiński A.: Znaczenie kliniczne i zastosowanie melatoniny – obecny stan wiedzy. Folia Medica Lodziensia, 2010, 37/1:111–150
https://bibliotekanauki.pl/articles/1032927
Orzeł-Gryglewska J.: Zaburzenia snu związane z nadmierną ekspozycją na światło. Polish Journal for Sustainable Development, Tom 21 (2), 2017
https://www.cnet.com/health/sleep/bad-nights-sleep-it-may-be-the-moons-fault/
https://www.verywellhealth.com/does-a-full-moon-affect-sleep-5225033
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23891110/
