Jeśli w ciągu nocy świadomie sięgasz po jedzenie lub dopiero nad ranem przypominasz sobie, że jadłeś/jadłaś w nocy, być może jest to tzw. zespół jedzenia nocnego. Schorzenie to negatywnie wpływa na rytm okołodobowy – u pacjentów stwierdza się zaburzenia snu, a także aktywności w ciągu dnia, ponieważ przyjmują oni posiłki w ciągu nocy. Dowiedz się więcej o nocnym objadaniu!
Czym jest zespół jedzenia nocnego?
Szacunkowo zespół czy też syndrom jedzenia nocnego (Night Eating Syndrome, NES) dotyczy ok. 1,5% populacji ogólnej obu płci. Schorzenie to jest jednocześnie zaburzeniem odżywiania i snu kategoryzowanym jako parasomnia, czyli niepożądane zachowania w czasie snu. W kontekście snu schorzenie to częściej dotyczy jego faz NREM, czyli czterech etapów obejmujących sen płytki i głęboki. NES w klasyfikacji zaburzeń snu umiejscowiono tuż obok lęków nocnych, somnambulizmu (lunatykowania) i wybudzania z dezorientacją. Osoby cierpiące na tę przypadłość doznają epizodów głodu późnym wieczorem i/lub wybudzają się ze snu i sięgają po jedzenie w nocy.
Jak rozpoznać objawy NES? Kryterium diagnostyczne
Prawidłowo większość pokarmów powinna być przyjmowana w ciągu dnia, a ostatni posiłek należy spożyć na ok. 2 godziny przed snem. Natomiast u osób chorych dochodzi do zaburzenia rytmu okołodobowego i przynajmniej 1/4 ogólnego dobowego pokarmu przyjmowana jest po ostatnim posiłku. Ponadto minimum dwa razy w nocy dochodzi do epizodów nocnego jedzenia.
Najczęściej osoby z zespołem nocnego jedzenia zachowują świadomość i pamiętają, że jadły w nocy. Wśród innych objawów, na podstawie których stwierdza się to schorzenie, wymienia się:
- brak apetytu nad ranem, co skutkuje rezygnowaniem z porannego posiłku przynajmniej cztery razy w tygodniu;
- wzmożony apetyt w godzinach wieczornych;
- bezsenność występującą przynajmniej trzy razy w tygodniu – wynika ona z trudności w zasypianiu bez najedzenia się, a także częstego budzenia się w nocy;
- przekonanie, że bez posiłku lub przekąski nie uda się zasnąć, co wywołuje nieodpartą chęć sięgnięcia najczęściej po kanapki i słodycze;
- zaburzenia nastroju, zwłaszcza wieczorem.
Jakie mogą być przyczyny zespołu nocnego jedzenia?
Schorzenie najrzadziej występuje u osób z prawidłową masą ciała. Rozpowszechnienie NES jest wyższe u osób otyłych oraz odchudzających się. Ponadto częściej diagnozuje się je u pacjentów chorujących na bulimię, anoreksję, depresję, bezsenność lub inne zaburzenia snu takie jak zespół niespokojnych nóg czy obturacyjny bezdech senny. Ponadto objawy impulsywnego objadania się w nocy często nasilają się w następstwie stresu, pod wpływem którego wydzielany jest kortyzol. Hormon ten wzmaga łaknienie. Natomiast gdy osoba chora zjada posiłek, zwłaszcza coś słodkiego, wydzielana jest dopamina kojąca emocje i redukująca stres. Niekiedy wystąpienie NES ma również związek ze zmianami w życiu, np. rzuceniem palenia.
Możliwe skutki syndromu NES – otyłość, zaburzenia snu i inne
Na podstawie badań polisomnograficznych, które pozwalają ocenić przebieg snu, u większości osób chorujących na zespół jedzenia nocnego, stwierdza się obniżenie jakości snu. W wyniku zaburzenia odżywiania związanego ze snem często dochodzi także do przyjmowania nadmiernej ilości kalorii w ciągu dnia i nocy łącznie. Zarówno zaburzenia snu, jak i złe nawyki żywieniowe zwiększają ryzyko wystąpienia:
- nadwagi i otyłości;
- cukrzycy;
- chorób układu sercowo-naczyniowego;
- osłabienia odporności;
- zaburzenia nastroju.
Na czym polega leczenie tego schorzenia?
Osoby z tym zaburzeniem powinny szukać pomocy u specjalisty zajmującego się leczeniem zaburzeń snu. Może on zlecić badania oceniające jakość odpoczynku. Po diagnozie pomocna może okazać się farmakoterapia – stosowanie środków nasennych i uspokajających, niekiedy również leków przeciwdepresyjnych, w połączeniu z różnymi technikami relaksacyjnymi i indywidualnie dobraną formą terapii poznawczo-behawioralnej. Do leczenia zespołu jedzenia nocnego wykorzystywana bywa również fototerapia, która ma na celu m.in. ustabilizowanie stężenia melatoniny regulującej cykl snu i czuwania. Ponadto, w zależności od indywidualnego przypadku, wskazane są regularne konsultacje z psychologiem lub psychiatrą. Niezwykle istotna u osób z NES jest prawidłowa edukacja żywieniowa, dlatego pomocy warto szukać również u dietetyka.
Rola diety w leczeniu – co zrobić, aby nie podjadać w nocy?
Jak już wspomniano, NES jest zaburzeniem, które warto leczyć pod okiem specjalisty. W ramach terapii zespołu nocnego jedzenia zwykle zaleca się wprowadzanie stopniowych zmian dotyczących nawyków żywieniowych. Często pacjenci proszeni są o prowadzenie dzienniczka, w którym zapisują rodzaj, ilość oraz porę przyjmowanych posiłków. Z czasem zaleca się zwiększanie ilości pokarmów spożywanych na śniadanie i zmniejsza te jedzone w godzinach wieczornych. Ponadto niezbędne jest wprowadzenie regularnych pór jedzenia. Ważne, aby posiłki były właściwie zbilansowane, dlatego o ustalenie jadłospisu warto poprosić specjalistę.
Źródła:
- Jakuszkowiak K., Cubała W.J.: Zespół jedzenia nocnego – rozpowszechnienie, diagnoza i leczenie. Psychiatria 2004;1(2):107–111. https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/29238
- https://ncez.pzh.gov.pl/zdrowe-odchudzanie/zespol-nocnego-jedzenia/
- https://dietetycy.org.pl/zespol-nocnego-jedzenia-nes-objawy-przyczyny-i-leczenie/
- https://podyplomie.pl/psychiatria/18633,kryteria-diagnostyczne-zespolu-jedzenia-nocnego
- https://www.mp.pl/psychiatria/zaburzenia/zaburzenia-odzywiania-sie/81090,zespol-jedzenia-nocnego-krytyczny-przeglad-pismiennictwa
