W ciągu dnia zwykle przyjmujemy w miarę wyprostowaną pozycję ciała, tym samym mięśnie w obrębie gardła są prawidłowo napięte. Nocą natomiast, gdy śpimy, tkanki się rozluźniają i opadają, nie kontrolujemy też oddechów, a to może powodować chrapanie – wydawanie charakterystycznych nierównomiernych dźwięków. Wbrew pozorom jest to poważne zaburzenie snu, którego nie należy lekceważyć. Niekiedy jest to również objaw obturacyjnego bezdechu sennego. Dowiedz się więcej na ten temat!
Czym jest chrapanie w ciągu nocy?
O zjawisku chrapania słyszał chyba każdy. Nazwę tę stosuje się do określenia dźwięków wydawanych w nocy. Nie jest to jednak forma komunikacji słownej, a mimowolne, niezwiązane z logiczną mową odgłosy, które powstają w następstwie drgań tkanek generowanych przez powietrze przepływające przez drogi oddechowe. Chrapanie pojawia się, gdy drogi te są nieprawidłowo zwężone.
Sporadycznie chrapać może każdy, niezależnie od wieku i płci. Zwykle osoba chrapiąca nie zdaje sobie sprawy z problemu, dopóki jej bliscy nie usłyszą odgłosów wydawanych przez nią w nocy. Dźwięki chrapania są uciążliwe dla osób z otoczenia – bywają bardzo głośne, na poziomie nawet 90 decybeli, ale przede wszystkim są nierównomierne, niezwykle irytujące i często utrudniające zdrowy odpoczynek współmieszkańcom. Nie jest to jednak największy problem, ponieważ chrapanie w części przypadków stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia osoby chrapiącej.
Jakie są bezpośrednie przyczyny chrapania?
W czasie snu w organizmie zachodzi wiele istotnych zmian fizjologicznych. Jedną z nich jest naturalne rozluźnienie mięśni. Wiotczeniu ulegają także ściany górnych dróg oddechowych. Gdy oddychamy w ciągu dnia, pozostają one napięte, dlatego możemy kontrolować wydawane dźwięki i przede wszystkim swobodnie oddychać. Nocą natomiast powietrze przepływające przez drogi oddechowe o wiele łatwiej wprowadza w ruch rozluźnione tkanki gardzieli i języka. Gdy dodatkowo światło przepływu powietrza jest nadmiernie zwężone, pojawiają się charakterystyczne odgłosy chrapania.
Czynniki przyczyniające się do wydawania takich dźwięków – nadwaga, choroby, złe nawyki
Bezpośrednią przyczyną chrapania jest zwężenie drogi przepływu powietrza. Za to natomiast może odpowiadać wiele różnych czynników – wady anatomiczne, choroby ogólnoustrojowe, uwarunkowania środowiskowe. Jako możliwe przyczyny chrapania wymienia się m.in.:
- nadwagę i otyłość,
- przerost migdałków podniebiennych,
- wiotkość chrząstek krtani (dotyczy głównie niemowląt),
- polipy jamy nosowej,
- skrzywienie przegrody nosowej,
- niedrożność nosa,
- zapalenie zatok,
- przerost języka lub języczka,
- nadmierną wiotkość podniebienia miękkiego,
- spożywanie alkoholu przed snem,
- choroby odpowiadające za osłabienie napięcia mięśniowego,
- przyjmowanie niektórych leków, zwłaszcza zwiotczających mięśnie, leków nasennych, przeciwdepresyjnych.
Najczęściej chrapią mężczyźni z nadwagą lub otyłością. Problem ten dotyczy głównie mężczyzn po 40. roku życia. Chrapanie u panów ma związek nie tylko z nadmierną masą ciała, ale również z budową anatomiczną. Mężczyźni chrapią częściej, ponieważ zwykle ich karki są bardziej umięśnione niż u kobiet. Prawdą jest jednak, że diagnozowane są również przypadki chrapania u dzieci oraz kobiet w różnym wieku.
Czy dolegliwość ta jest niebezpieczna dla zdrowia?
Najczęściej samo chrapanie nie jest powodem do obaw, o ile zdarza się nie więcej niż kilka razy w ciągu nocy i trwa krótko. Problem pojawia się wówczas, gdy z powodu chrapania zaczynamy się wielokrotnie przebudzać. Ze snu mogą wybudzić się również osoby, którym przeszkadza taki hałas. Wówczas dochodzi do zaburzeń prawidłowego cyklicznego snu. Bywa to powodem obniżenia jakości snu, przez co odpoczynek nie pozwala na pełną regenerację. Stan taki może wpływać negatywnie na funkcjonowanie w ciągu dnia – powodować problemy z koncentracją, nadmierną senność, wahania nastroju, ogólne osłabienie.
Ponadto u co dziesiątej osoby chrapanie jest objawem zaburzenia snu określanego jako bezdech senny i sygnowanego pod numerem G47-3 w zestawieniu zaburzeń snu. Obturacyjny bezdech senny jest poważną przypadłością, która bez odpowiedniego postępowania zwiększa ryzyko rozwoju wielu schorzeń pojawiających się wskutek m.in. ograniczonego dotlenienia narządów. Wśród zagrożeń wynikających z zespołu bezdechu sennego wymienia się schorzenia takie, jak:
- nadciśnienie tętnicze,
- podwyższone ryzyko udaru mózgu w związku z podwyższonym ciśnieniem tętniczym,
- miażdżyca,
- zaburzenia rytmu serca,
- cukrzyca,
- zwiększone ryzyko powikłań cukrzycowych,
- osłabienie odporności i zwiększona podatność na infekcje ogólnoustrojowe.
Kiedy chrapanie może być objawem obturacyjnego bezdechu sennego?
Jeśli chrapaniu towarzyszy bezdech, mowa już o poważnej nieprawidłowości. Obturacyjny bezdech senny polega na całkowitym zablokowaniu przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Naturalne jest, że krótkie epizody przerwy w oddychaniu zdarzają się sporadycznie każdemu. Jeśli jednak trwają one ponad 10 sekund, można już podejrzewać patologiczne zaburzenia oddychania podczas snu. Schorzenie to stwierdza się, jeśli tego rodzaju epizody zdarzają się minimum 5 razy w trakcie snu z jednoczesnym występowaniem objawów w ciągu dnia lub gdy pomimo braku niepokojących objawów dochodzi do dłuższych przerw w oddychaniu więcej niż 15 razy. Niestety nocne chrapanie u osób cierpiących na bezdech może powtarzać się nawet co dwie minuty.
Na czym polega diagnostyka tego schorzenia?
Chrapanie jako objaw raczej nie wymaga diagnostyki. Zwykle po prostu jest ono zgłaszane przez osoby bliskie. Zdarza się też, zwłaszcza w fazie snu lekkiego REM, że sami słyszymy swoje dźwięki. Aby jednak rozpoznać przyczyny chrapania, warto zgłosić się do swojego lekarza rodzinnego, który może zalecić dalsze badania pod okiem specjalistów. Może on np. wystawić skierowanie do poradni pulmonologicznej na badanie polisomnograficzne. W jego trakcie pacjent śpi podłączony do specjalnych elektrod, które monitorują przebiegu snu, z uwzględnieniem m.in.:
- czynności fal mózgowych,
- ruchów gałek ocznych,
- napięcia mięśni,
- pracy serca,
- ruchów brzucha i klatki piersiowej,
- saturacji,
- przyjmowanej pozycji ciała.
Ponadto, w celu ustalenia przyczyny i oceny drożności dróg oddechowych, lekarz może zalecić wiele innych badań, m.in. rynomanometrię, endoskopię czy tomografię komputerową.
Czy domowe sposoby na chrapanie pomagają?
Aby zredukować chrapanie, warto zadbać o właściwą higienę snu i wyeliminować czynniki, które mogą przyczyniać się do takiego stanu. Jako skuteczne sposoby, sprawdzające się u wielu osób, wymienia się m.in.:
- stosowanie preparatów doraźnych w postaci aerozoli, które zapewniają poślizg tkanek i ułatwiają oddychanie;
- zapewnienie sobie odpowiednich warunków snu – wygodnej poduszki, materaca, świeżego powietrza w sypialni;
- dbałość o utrzymanie prawidłowej wagi ciała – stosowanie zdrowej diety, zwiększenie aktywności fizycznej;
- unikanie używek – alkoholu, palenia papierosów.
Kiedy wskazane jest specjalistyczne leczenie chrapania i bezdechu oraz na czym polega?
Leczenie chrapania zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych zależy od etiologii zaburzenia. Jeśli przyczyną są anomalie anatomiczne takie, jak polipy, przerośnięte migdałki czy skrzywienie przegrody nosowej, zwykle konieczne jest przywrócenie drożności nosa i/lub gardła za pomocą zabiegu chirurgicznego. Obecnie tego typu zaburzenia często można wyleczyć w ramach tzw. chirurgii jednego dnia. W większości przypadków leczenie chirurgiczne, a tym samym wyeliminowanie przyczyny chrapania i ewentualnego bezdechu, pozwala na trwałe pozbycie się problemów ze snem i znaczącą poprawę jakości życia.
Natomiast do leczenia chrapania i bezdechu sennego o innym podłożu, którego nie można usunąć za pomocą zabiegów, bardzo często stosuje się aparaty CPAP. W trakcie snu zakłada się specjalną maskę połączoną z aparatem medycznym, co ma na celu utrzymanie dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych. Jest to metoda leczenia objawowego, która nie eliminuje przyczyny bezdechu podczas snu.
Źródła:
- Dębska G., Ławska W., Ziółkowska A.: Wpływ obturacyjnego bezdechu sennego na jakość życia pacjenta. Piel. Zdr. Publ. 2011, 1, 4, 313–320. https://dbc.wroc.pl/Content/30551/PDF/41.pdf (data odczytu 27.05.2023).
- Gałecki P., Florkowski A., Zboralski K., Pietras T., Szemraj J., Talarowska M.: Psychiatryczne i Psychologiczne Powikłania Zespołu Obturacyjnego Bezdechu Sennego. https://www.mdpi.com/2543-6031/79/1/26 (data odczytu 27.05.2023).
- Kanarek J., Wolf J., Narkiewicz K.: Jak rozpoznać i leczyć obturacyjny bezdech senny? Choroby Serca i Naczyń 2014;11(3):121–127. https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/view/38788 (data odczytu 27.05.2023).
- Mejza F., Bulanda M.: Polisomnografia (badanie snu): wskazania i przebieg badania. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/54223,badanie-snu (data odczytu 27.05.2023).
- Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Tom 10, World Health Organization 2008, s. 233–236. https://stat.gov.pl/Klasyfikacje/doc/icd10/pdf/ICD10TomI.pdf (data odczytu 27.05.2023).
- https://www.mp.pl/otolaryngologia/aktualnosci/182998,chrapanie-to-problem-spoleczny (data odczytu 27.05.2023).
- https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/inne-zagadnienia/204500,na-czym-polega-leczenie-chrapania-i-bezdechu-sennego (data odczytu 27.05.2023).
