Nieprzerwany, spokojny sen jest kluczowy dla zdrowia i samopoczucia w ciągu dnia. Stosunkowo często pojawiają się jednak różnego rodzaju nieprawidłowości, w tym mówienie przez sen. Sporadyczne epizody takich zachowań zwykle nie są groźne, ale nasilone objawy wymagają głębszej analizy. Dowiedz się więcej o tej przypadłości!
Co w kategorii zaburzeń snu oznacza mówienie przez sen?
Większość osób przynajmniej raz w życiu mówiła przez sen, nie zdając sobie z tego sprawy. Sporadyczne epizody takich zachowań są naturalne i najczęściej związane ze śnieniem. Stosunkowo często zdarzają się u dzieci, jak i osób dorosłych. Jeśli jednak stan taki trwa przewlekle, mowa o rodzaju zaburzenia snu, które może negatywnie wpływać na jakość i ilość odpoczynku, a tym samym na samopoczucie w ciągu dnia i ogólny stan zdrowia.
Mówienie we śnie, zgodnie z klasyfikacją zaburzeń snu, znajduje się w kategorii parasomnii, czyli nieprawidłowych, niepożądanych zachowań podczas snu. Dolegliwość ta określana jest także jako katatrenia. Pierwsze objawy takich nieprawidłowości zwykle zauważa się między 15. a 25. rokiem życia. Bez odpowiedniego postępowania mogą one przyjmować postać przewlekłą.
Inne nieprawidłowości z rodzaju parasomnii
W grupie parasomnii znajduje się wiele różnych zaburzeń, które mają złożone przyczyny i mogą objawiać się u każdego w odmienny sposób. Do parasomnii – oprócz mówienia przez sen – zalicza się także:
- somnambulizm (lunatykowanie, lunatyzm, sennowłóctwo),
- koszmary senne,
- lęki nocne,
- paraliż przysenny,
- zgrzytanie zębami (bruksizm),
- moczenie nocne,
- zespół jedzenia nocnego.
Czym jest parasomnia i w jakiej fazie snu występuje mówienie przez sen?
Jak już wspomnieliśmy, parasomnie to niepożądane zachowania w czasie snu. Są to więc takie czynności, które nie powinny zachodzić, gdy śpimy. Zaburzenia takie, w zależności od ich rodzaju, mogą występować w każdej fazie snu. Natomiast katatrenia najczęściej pojawia się w fazie snu REM, rzadziej NREM. Co to oznacza?
Sen przebiega cyklicznie. Zaczyna się od zasypiania (latencji) i trzech faz snu NREM, określanego jako sen o wolnych ruchach gałek ocznych (non-rapid eye movement) czy też sen wolnofalowy. Jego ostatnim etapem jest sen głęboki (szczególnie istotny dla regeneracji organizmu). Łącznie faza ta trwa zwykle od 80 do 120 minut, po czym organizm wkracza w stadium REM o szybkich ruchach gałek ocznych (rapid eye movement), które początkowo trwa ok. 15 minut, ale w kolejnych godzinach snu ulega wydłużeniu, a faza snu głębokiego skróceniu. W czasie krótkiej fazy REM najłatwiej jest się wybudzić ze snu. Tym samym mówienie występuje w czasie snu lub wybudzania, ale częściej na etapie snu lekkiego.
Jak wygląda mówienie przez sen u dzieci i osób dorosłych?
W trakcie epizodu osoba śpiąca może wydawać rozmaite dźwięki. Robi to całkowicie nieświadomie i zwykle po przebudzeniu nic nie pamięta. Próba logicznego rozmawiania przez sen z osobą w takim stanie nie ma sensu. Może ona zarówno wypowiadać pojedyncze słowa, jak i złożone zdania, ale zwykle są to nielogiczne zestawienia, które dają wrażenie, jakby pacjent mówił w innym języku. Częściej jest to mamrotanie, bełkot czy mruczenie. Niekiedy mówienie odbywa się z otwartymi oczami. Co ciekawe, osoby cierpiące na tę parasomnię mogą w czasie snu przeklinać więcej, niż robią to normalnie w ciągu dnia. Wypowiadanie słowa niekiedy mają charakter negatywny. Nieco rzadziej natomiast zdarzają się krzyki przez sen i epizody nagłego wybudzania się wraz z uczuciem lęku – takie objawy częściej wynikają z innych zaburzeń snu, np. lęków nocnych czy koszmarów sennych.
Jakie są najczęstsze przyczyny mówienia przez sen u dorosłych i dzieci?
Zaburzenie to najczęściej nie ma związku z chorobami neurologicznymi czy laryngologicznymi. Raczej nie stwierdza się też związku z czynnikami genetycznymi oraz schorzeniami ogólnoustrojowymi, chociaż mówienie w nocy może być następstwem zaburzeń psychicznych, depresji czy stanów lękowych. Zdecydowanie częściej za katatrenię odpowiada styl życia i niewłaściwa higiena snu. Sporadyczne mówienie w trakcie snu może wystąpić również podczas gorączki, zwłaszcza w przypadku dzieci.
Wśród przyczyn występowania tej parasomnii wymienia się także:
- chroniczny lub silny stres,
- stres pourazowy, traumatyczne wydarzenie,
- niedostateczną ilość snu,
- dużą ilość alkoholu spożytego przed snem,
- przyjęcie środków odurzających,
- nieregularny harmonogram snu.
Skutki mówienia przez sen – czy takie objawy są groźne?
W zdecydowanej większości przypadków mówienie przez sen nie stanowi powodu do niepokoju, nie zagraża zdrowiu pacjenta i rzadko wymaga leczenia. Jeśli jednak powoduje wybudzanie się, może prowadzić do niewystarczającej ilości snu i wpływać negatywnie na jakość wypoczynku. Ponadto mówienie przez sen to jedno z zaburzeń, które może zakłócać sen innych osób, zwłaszcza jeśli wydawane są głośne dźwięki.
W przypadku nasilonych objawów warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym. Konsultacja ze specjalistą wskazana jest również, jeśli osoba mówiąca przez sen obserwuje pogorszenie jakości funkcjonowania w ciągu dnia – osłabienie, zaburzenia koordynacji ruchowej, problemy z koncentracją, nadmierną senność itp. Warto udać się do lekarza również wtedy, kiedy zaburzenie to występuje wspólnie z innymi nieprawidłowościami, oddziałującymi na jakość snu i stanowiącymi większe zagrożenie dla osoby śpiącej, takimi jak np. somnambulizm (lunatykowanie) czy bezdech senny.
Jak przestać mówić przez sen? Parasomnie a higiena snu i styl życia
Jeśli zdarzyło ci się mówić przez sen, należy najpierw przeanalizować swój styl życia i dowiedzieć się więcej na temat higieny snu. Jakość snu zaburzają zwłaszcza złe nawyki, takie jak:
- jedzenie ciężkostrawnej kolacji później niż 3 godziny przed zaśnięciem,
- korzystanie w sypialni z urządzeń elektronicznych emitujących niebieskie światło,
- wieczorne przebywanie w zbyt jasnych pomieszczeniach,
- nieregularne pory układania się do snu,
- długie drzemki w ciągu dnia,
- nadmierne napięcie mięśniowe spowodowane stresem w ciągu dnia,
- niedostateczna ilość aktywności fizycznej.
Osoby, u których występuje mówienie przez sen, powinny przede wszystkim zadbać o wyeliminowanie niewłaściwych przyzwyczajeń. Należy zadbać o zdrową dietę (nie tylko kolację), a także wypracować zasady codziennej rutyny. Niezwykle ważne jest też zapewnienie odpowiednich warunków do snu – ciche i chłodne pomieszczenie, ciemność, wygodny materac to podstawy. Również praktykowanie technik relaksacyjnych może pomóc w lepszym odpoczynku. Jeśli natomiast działania takie nie pomagają i wciąż masz problemy ze snem, koniecznie poproś o pomoc specjalistów.
Źródła:
- https://www.researchgate.net/profile/Krystyna-Pawlas/publication/272180766_Czynniki_srodowiskowe_wplywajace_na_sen_oraz_zachowywanie_higieny_snu/links/5a554db20f7e9bf2a5350d8d/Czynniki-srodowiskowe-wplywajace-na-sen-oraz-zachowywanie-higieny-snu.pdf (data odczytu 27.05.2024).
- Pod. red. Pujer K.: Problematyka zaburzeń snu w kontekście chorób tarczycy. Problemy Nauk Medycznych i Nauk o Zdrowiu Tom 3, s. 15–23. https://jbc.bj.uj.edu.pl/Content/485339/zip/ (data odczytu 27.05.2023).
- Skalski M.: Sen i jego zaburzenia. https://www.termedia.pl/Sen-i-jego-zaburzenia,8,364,1,1.html (data odczytu 27.05.2023).
- https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/bezsennosc/79966,parasomnie (data odczytu 27.05.2023).
- https://podyplomie.pl/wiedza/pediatria/1465,parasomnie (data odczytu 27.05.2023).
- https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/363/original/67-74.pdf?1472737266 (data odczytu 27.05.2023).
