Nieprzerwany, spokojny sen jest kluczowy dla zdrowia i samopoczucia w ciągu dnia. Stosunkowo często pojawiają się jednak różnego rodzaju nieprawidłowości, w tym mówienie przez sen. Sporadyczne epizody takich zachowań zwykle nie są groźne, ale nasilone objawy wymagają głębszej analizy. Dowiedz się więcej o tej przypadłości!
Co oznacza mówienie przez sen w kategorii zaburzeń snu?
Większość osób przynajmniej raz w życiu mówiła przez sen, nie zdając sobie z tego sprawy. Jeśli jednak stan taki trwa przewlekle, mowa o zaburzeniu. Mówienie we śnie zgodnie z klasyfikacją zaburzeń snu znajduje się w kategorii parasomnii, czyli nieprawidłowych, niepożądanych zachowań podczas snu. Przypadłość ta określana jest także jako katatrenia. Pierwsze objawy zwykle zauważa się między 15. a 25. rokiem życia.
Inne nieprawidłowości z rodzaju parasomnii
W grupie parasomnii znajduje się wiele różnych zaburzeń, które mają złożone przyczyny i mogą objawiać się u każdego w odmienny sposób. Do parasomnii – oprócz mówienia przez sen – zalicza się także:
- somnambulizm (lunatykowanie, lunatyzm, sennowłóctwo),
- koszmary senne,
- lęki nocne,
- paraliż przysenny,
- zgrzytanie zębami (bruksizm),
- moczenie nocne,
- zespół jedzenia nocnego.
Czym jest parasomnia i jakiej fazy snu dotyczy?
Jak już wspomnieliśmy, parasomnie to niepożądane zachowania w czasie snu. Są to więc takie czynności, które nie powinny zachodzić, gdy śpimy. Zaburzenia takie, w zależności od ich rodzaju, mogą występować w każdej fazie snu. Natomiast katatrenia najczęściej pojawia się w fazie snu REM, rzadziej NREM. Co to oznacza?
Sen przebiega cyklicznie. Zaczyna się od zasypiania (latencji) i trzech faz snu NREM, określanego jako sen o wolnych ruchach gałek ocznych (non-rapid eye movement), czy też sen wolnofalowy. Jego ostatnim etapem jest sen głęboki. Łącznie faza ta trwa zwykle od 80 do 120 minut, po czym organizm wkracza w stadium REM o szybkich ruchach gałek ocznych (rapid eye movement), które początkowo trwa ok. 15 minut, ale w kolejnych godzinach snu ulega wydłużeniu, a faza snu głębokiego skróceniu. W czasie krótkiej fazy REM najłatwiej jest się wybudzić ze snu. Tym samym mówienie występuje w czasie snu lub wybudzania, ale częściej na etapie snu lekkiego.
Jak wygląda mówienie we śnie? Jakie słowa i dźwięki wydajemy?
W trakcie epizodu osoba śpiąca może wydawać rozmaite dźwięki. Robi to całkowicie nieświadomie i zwykle po przebudzeniu nic nie pamięta. Próba logicznej rozmowy z osobą w takim stanie nie ma sensu. Może ona zarówno wypowiadać pojedyncze słowa, jak i złożone zdania, ale zwykle są to nielogiczne zestawienia, które dają wrażenie, jakby pacjent mówił w dziwnym języku. Częściej jest to mamrotanie, bełkot czy mruczenie. Niekiedy mówienie odbywa się z otwartymi oczami. Co ciekawe, osoby cierpiące na tę parasomnię mogą w czasie snu przeklinać więcej niż w ciągu dnia. Wypowiadanie słowa niekiedy mają charakter negatywny.
Jakie są najczęstsze przyczyny mówienia przez sen?
Zaburzenie to najczęściej nie ma związku z chorobami neurologicznymi czy laryngologicznymi. Raczej nie stwierdza się też związku z czynnikami genetycznymi oraz schorzeniami ogólnoustrojowymi, chociaż mówienie w nocy może być następstwem zaburzeń psychicznych, depresji czy stanów lękowych. Zdecydowanie częściej za katatrenię odpowiada styl życia i niewłaściwa higiena snu. Sporadyczne mówienie w trakcie snu może wystąpić również podczas gorączki.
Wśród przyczyn występowania tej parasomnii wymienia się także:
- chroniczny lub silny stres,
- stres pourazowy, traumatyczne wydarzenie,
- niedostateczna ilość snu,
- duża ilość alkoholu,
- przyjęcie środków odurzających,
- nieregularny tryb życia.
Czy mówienie podczas snu jest groźne i wymaga leczenia?
W zdecydowanej większości przypadków mówienie we śnie nie stanowi powodu do niepokoju, nie zagraża zdrowiu pacjenta i rzadko wymaga leczenia. Jeśli jednak powoduje wybudzanie się, może prowadzić do niewystarczającej ilości snu i wpływać negatywnie na jakość wypoczynku. Ponadto mówienie przez sen to jedno z zaburzeń, które może zakłócać sen innych osób, zwłaszcza jeśli wydawane są głośne dźwięki.
W przypadku nasilonych objawów warto więc skonsultować się z lekarzem rodzinnym. Konsultacja ze specjalistą wskazana jest również, jeśli osoba mówiąca przez sen obserwuje pogorszenie jakości funkcjonowania w ciągu dnia – osłabienie, zaburzenia koordynacji ruchowej, problemy z koncentracją, nadmierną senność itp. Warto udać się do lekarza również wtedy, kiedy zaburzenie to występuje wspólnie z innymi nieprawidłowościami oddziałującymi na jakość snu i stanowiącymi większe zagrożenie, takimi jak somnambulizm.
Jak przestać mówić przez sen? Parasomnie a higiena snu i styl życia
Jeśli zdarzyło ci się mówić przez sen, należy najpierw przeanalizować swój styl życia i dowiedzieć się więcej na temat higieny snu. Jakość snu zaburzają złe nawyki takie, jak:
- jedzenie ciężkostrawnej kolacji później niż 3 godziny przed zaśnięciem,
- korzystanie w sypialni z urządzeń elektronicznych emitujących niebieskie światło,
- wieczorne przebywanie w zbyt jasnych pomieszczeniach,
- nieregularne pory układania się do snu,
- długie drzemki w ciągu dnia,
- nadmierne napięcie mięśniowe spowodowane stresem w ciągu dnia,
- niedostateczna ilość aktywności fizycznej.
Źródła:
- Pawlas/publication/272180766_Czynniki_srodowiskowe_wplywajace_na_sen_oraz_zachowywanie_higieny_snu/links/5a554db20f7e9bf2a5350d8d/Czynniki-srodowiskowe-wplywajace-na-sen-oraz-zachowywanie-higieny-snu.pdf (data odczytu 27.05.2023).
- Pod. red. Pujer K.: Problematyka zaburzeń snu w kontekście chorób tarczycy. Problemy Nauk Medycznych i Nauk o Zdrowiu Tom 3, s. 15–23. https://jbc.bj.uj.edu.pl/Content/485339/zip/ (data odczytu 27.05.2023).
- Skalski M.: Sen i jego zaburzenia. https://www.termedia.pl/Sen-i-jego-zaburzenia,8,364,1,1.html (data odczytu 27.05.2023).
- https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/bezsennosc/79966,parasomnie (data odczytu 27.05.2023).
- https://podyplomie.pl/wiedza/pediatria/1465,parasomnie (data odczytu 27.05.2023).
- https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/363/original/67-74.pdf?1472737266 (data odczytu 27.05.2023).
