Zażywanie odpowiedniej ilości snu w ciągu doby jest warunkiem prawidłowej regeneracji organizmu. Niektórzy jednak odczuwają paniczny strach na samą myśl o pójściu spać. Somnifobia, czyli lęk przed zasypianiem, jest poważnym problemem, który może wpłynąć negatywnie na zdrowie i obniżyć jakość życia. Wymaga diagnostyki u odpowiedniego specjalisty i wdrożenia właściwej terapii. Dowiedz się więcej!
Czym jest somnifobia (lęk przed snem) – symptom czy schorzenie?
Somnifobia, inaczej hipnofobia, to uporczywy, irracjonalny lęk przed zasypianiem i/lub samym snem. Strach przed zaśnięciem oraz śnieniem to poważna przypadłość, która może mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu, utrudniając wykonywanie codziennych obowiązków, a w skrajnych przypadkach stanowiąc zagrożenie dla zdrowia. Niemniej jednak warto podkreślić, że chociaż przyczyny i objawy somnifobii są bardzo złożone i mogą sugerować oddzielny stan chorobowy, tak naprawdę lęk przed zaśnięciem zwykle traktowany jest jako objaw innych nieprawidłowości.
Ważne, aby nie mylić somnifobii z bezsennością. Ta ostatnia również dotyczy trudności z zasypianiem i często jest powiązana z problemem budzenia się w nocy lub niedosypiania do rana. Może mieć podłoże lękowe, jednak nie wiąże się bezpośrednio ze strachem przed zasypianiem i snem. W tym przypadku zaburzenie nocnego odpoczynku jest następstwem innych lęków bądź wiąże się z czynnikami psychosomatycznymi o zupełnie innym podłożu.
Jakie objawy somnifobii zgłaszają osoby cierpiące na tę przypadłość?
Najczęściej osoba dotknięta somnifobią określa swoje doznania jako uczucie ogólnego niepokoju, wręcz fobii, która nie ma wyraźnej przyczyny, czyli nie jest spowodowana konkretnym źródłem strachu. Do nasilenia objawów lęku dochodzi w godzinach wieczornych lub tuż po położeniu się do łóżka. Ponadto lękowi może towarzyszyć wiele innych symptomów, także zauważanych przez osoby z otoczenia. Należą do nich:
- zawroty głowy,
- dezorientacja,
- zaburzenia mowy,
- problemy z oddychaniem, brak tchu,
- nadmierna potliwość ciała,
- przyspieszone bicie serca,
- drżenie kończyn,
- ciągłe zmęczenie,
- objawy paniki, wykonywanie bezsensownych ruchów.
Czym grozi brak snu spowodowany somnifobią i czy leczenie jest potrzebne?
Strach bywa na tyle silny, że znacznie opóźnia czas trwania latencji (zasypiania), a nawet przez wiele godzin uniemożliwia wchodzenie w fazę śnienia. Co więcej, stan lękowy może utrzymywać się w czasie snu, powodując częste przebudzanie się i tym samym obniżając jakość odpoczynku oraz skracając czas jego trwania. Niestety już jedna nieprzespana noc ma negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu w ciągu dnia – powoduje zmęczenie, dekoncentrację czy spowolnienie motoryki. Wpływa to negatywnie na zdolność wykonywania najprostszych czynności i ogólne samopoczucie jednostki.
Nieleczona somnifobia może mieć długotrwały i wyniszczający charakter. Utrzymujący się deficyt snu powoduje ciągłe zmęczenie, co z kolei prowadzi do dalszych negatywnych konsekwencji. Odporność ulega znacznemu obniżeniu, przez co zwiększa się ryzyko wystąpienia wielu chorób ogólnoustrojowych. Problemy ze snem mogą też wpływać na ograniczenie zdolności do pracy zawodowej czy opieki nad dziećmi. Nie ulega więc wątpliwości, że somnifobia wymaga leczenia.
Przyczyny somnifobii – strach przed snem w następstwie traumy i chorób psychicznych
Objawy lęku przed snem mogą pojawić się u osób w każdym wieku. Somnifobia często jest konsekwencją traumy z dzieciństwa, czyli trudnych przeżyć, które w przeszłości przydarzyły się danej osobie w trakcie snu. Przykładem jest tu gwałtowne wybudzenie w momencie zagrożenia życia spowodowanego pożarem lub powodzią. Przyczyny somnifobii mogą też być pozornie bardziej błahe. Zalicza się do nich np. traumę spowodowaną nagłym przebudzeniem się dziecka w trakcie koszmaru i nieobecnością rodzica, który mógłby je w tym momencie pocieszyć.
Powodem somnifobii może być też niezwiązany ze snem, lecz wywołany każdym innym dramatycznym wydarzeniem zespół stresu pourazowego. Jako możliwe przyczyny o charakterze emocjonalnym wymienia się również nerwicę, depresję, stany lękowe, poczucie utraty kontroli nad własnym życiem czy strach przed śmiercią.
Somnifobia a bezsenność, koszmary i paraliż przysenny – przyczyny lęku przed snem
Lęk przed snem może być spowodowany przez zaburzenia snu, którym towarzyszą nieprzyjemne, a nawet groźne doznania. Jako możliwe przyczyny lęku przed snem wymienia się m.in. czynniki takie, jak:
- Bezsenność – somnifobia bywa mylona z bezsennością, choć w rzeczywistości to właśnie bezsenność może powodować somnifobię.
- Koszmary senne – negatywne wizje bywają na tyle traumatyczne, że mogą odpowiadać za strach przed snem.
- Obturacyjny bezdech senny – choroba polega na epizodach duszności oraz trudności z oddychaniem spowodowaną przez zwężenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Często osoby po diagnozie nie mogą zasnąć w obawie przed uduszeniem się.
- Porażenie przysenne (paraliż senny) – nagłe znieruchomienie ciała i niemożność wykonania ruchu. Stan taki jest związany z momentem zasypiania lub wchodzenia w kolejne fazy snu. W przebiegu takiego epizodu pojawia się poczucie zagrożenia, wynikające ze wciąż aktywnej świadomości w połączeniu z naturalnym paraliżem mięśni.
Niestety przypadłości takie uważa się za coraz częściej występujące choroby cywilizacyjne, co bez wątpienia ma związek z szybkim tempem życia i towarzyszącym mu stresem.
Jak sobie radzić z lękiem przed zasypianiem i poprawić jakość snu? Leczenie somnifobii
Jeżeli zauważasz u siebie nieuzasadniony lęk przed snem i zasypianiem, powinieneś przede wszystkim udać się do specjalisty – np. psychologa lub psychoterapeuty. Ważna jest tu odpowiednia, możliwie wczesna diagnostyka oraz zaproponowanie właściwego leczenia. W przypadku zaburzeń snu często wdraża się psychoterapię poznawczo-behawioralną. Możliwe jest także dopasowanie indywidualnego dla danego pacjenta planu leczenia farmakologicznego.
W przypadku somnifobii bardzo ważne jest również przestrzeganie zasad higieny snu. Poniżej przedstawiamy kilka najważniejszych z nich.
- Zanim pójdziesz spać, zorganizuj czas na wykonywanie ulubionych czynności – poczytaj książkę, weź ciepłą kąpiel.
- W godzinach wieczornych unikaj mocnego oświetlenia.
- Unikaj używania telefonu i komputera na kilka godzin przed snem.
- Zrezygnuj z oglądania telewizji do późna.
- Zadbaj o regularną aktywność fizyczną za dnia.
- Pamiętaj o wietrzeniu sypialni, postaraj się też jak najlepiej ją zaciemnić i wygłuszyć.
- Zadbaj o wygodny materac i świeżą, miękką pościel.
- Ustal stałe godziny snu i wstawania.
- Skorzystaj ze sprawdzonych technik relaksacji przed snem.
Jakie techniki relaksacyjne pomagają zasnąć osobom cierpiącym na somnifobię?
W walce z somnifobią pomocne są techniki uspokajające i wyciszające, które mogą nieco złagodzić objawy zaburzenia.
- Ćwiczenia oddechowe – świadome wykonywanie wdechów i wydechów przy równoczesnej koncentracji wyłącznie na tej jednej czynności. Istnieje wiele sposobów praktykowania ćwiczeń oddechowych. Dobrym wyborem dla początkujących (ale również zaawansowanych) jest metoda 4-7-8. Można ją stosować nie tylko jako sposób radzenia sobie z somnifobią, ale również w celu uspokojenia emocji w sytuacji stresowej, np. przed wystąpieniem publicznym.
- Medytacja – koncentrowanie uwagi na jednym elemencie lub doznaniu. Praktykę tę najlepiej wykonywać, leżąc na wznak na materacu. Osią skupienia może być np. rytm własnego oddechu, jedna konkretna myśl (np. mantra) lub poczucie bycia obecnym tu i teraz (mindfulness).
- Progresywna relaksacja mięśni – metoda polegająca na naprzemiennym, świadomym napinaniu i rozluźnianiu kolejnych mięśni, np. mięśni dłoni, przedramienia, barku itd. Celem tych ćwiczeń jest wywołanie w ciele stanu głębokiego odprężenia.
Powyższe propozycje to tylko niektóre z technik relaksacyjnych, które możesz stosować, aby lepiej radzić sobie z lękiem przed zasypianiem i snem. Istnieje wiele innych sposobów na przezwyciężenie tej fobii i poprawę jakości snu. Pamiętaj, że w przypadku zauważenia niepokojących objawów, warto jak najwcześniej udać się po poradę do terapeuty lub lekarza.
Źródła:
- Skalski M.: Sen i jego zaburzenia. https://www.termedia.pl/Sen-i-jego-zaburzenia,8,364,1,1.html (data odczytu 27.05.2023).
- https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/bezsennosc/79966,parasomnie (data odczytu 23.09.2024).
- https://podyplomie.pl/wiedza/pediatria/1465,parasomnie (data odczytu 23.09.2024).
- https://selene.pl/somnifobia-co-to-jest-objawy-i-leczenie-leku-przed-snem,31,51 (data odczytu 23.09.2024).
- https://www.mp.pl/pacjent/rehabilitacja/relaks/130230,relaksacja (data odczytu 23.09.2024).
